Kto stworzył Putina

Chociaż orłem nie był ani tytanem pracy, dostał się na wydział prawa Uniwersytetu Leningradzkiego, gdzie o jedno miejsce ubiegało się wtedy dwudziestu kandydatów. A tam już dziekanem był Anatolij Sobczak, wcześniej wykładowca w szkole milicyjnej, zaś jeszcze później pracodawca Władimira Putina, gdy sam został merem Petersburga, a jego dawny student najpierw doradcą, potem zastępcą. 

Ten ostatni jeszcze w trakcie pracy w organach był aż tak nieporadny w życiu prywatnym, że gdy swoją dziewczynę, stewardessę krajowych rejsów Aerofłotu Ludmiłę, poprosił o chwilę rozmowy – z początku była przekonana, że zakomunikuje jej o zerwaniu. A on właśnie wtedy się jej oświadczył.

Nawet łagodny w toku narracji wobec bohatera niemiecki biograf Boris Reitschuster nie żywi wielkich złudzeń co do jego ludzkiego formatu [4]. Zaś wydana pod koniec lat 90 książka cenionego specjalisty Andrzeja Grajewskiego o rosyjskich służbach specjalnych “Tarcza i miecz”… nie zawiera w indeksie nazwiska Władimira Putina [5]. To niewątpliwy kiks autora (który, gdyby nie fałszywe zresztą zarzuty lustracyjne, zostałby wtedy szefem Instytutu Pamięci Narodowej), ale dowodzący, jak skutecznie przyszły prezydent trzymał się w cieniu. Jak widzi to Aleksander Kaczorowski: “Putin, dotychczas drugoplanowy urzędnik kremlowski (“ten mały”) awansował na szefa Federalnej Służby Bezpieczeństwa; niespełna dwa lata później został prezydentem (..). Zadziwiająca kariera Putina okazuje się efektem niezwykle skutecznej kampanii propagandowej sfinansowanej przez oligarchów, zorganizowanej przez służby specjalne, a wykonanej przez speców od urabiania opinii publicznej w rodzaju osławionego Gleba Pawłowskiego” [6]. Ten ostatni politolog, przez piętnaście lat doradzający Putinowi (od 1996 r, kiedy niewielu jeszcze wiedziało, kto zacz), teraz okazuje się przeciwnikiem inwazji na Ukrainę: “Według mnie to wojna bez celu, nawet bez żadnego nikczemnego celu”. Dlaczego w takim razie Putin ją zaczął? “Nie ma odpowiedzi. Dlaczego w powieści Dostojewskiego Raskolnikow zabił staruszkę? Żeby to wiedzieć, trzeba przeczytać książkę do końca” – konkluduje w swoim stylu medialny cudotwórca Gleb Pawłowski [7].   

Prezydent, który wyszedł z równania

Kiedy pojawiły się pierwsze sondaże prezydenckie przed wyborami, które w końcu wygrał – Władimir Putin notował w nich dwuprocentowe poparcie. 

Operację sukcesji po Borysie Jelcynie przeprowadzono jednak perfekcyjnie. 

Putin został wskazany nie ze względu na charyzmę, bądź zdolności, lecz gwarancje, jakie dawał nie tyle ustępującemu prezydentowi, co jego rodzinie. Całkowitej bezkarności. Tylko szef Federalnej Służby Bezpieczeństwa Rosji mógł zapewnić faktyczny immunitet córce Jelcyna, Tatianie Diaczenko oraz zięciowi ustępującego prezydenta Walentinowi Jumaszewowi. A oboje mieli sporo na sumieniu.   

Reszty dokonali już oddani Kremlowi oligarchowie, zapewniając Putinowi m.in. skuteczną kampanię telewizyjną. 

Co do telewizji, to jej znaczenie dla kreowania liderów lekko tylko przejaskrawia Wiktor Pielewin, najbardziej zagadkowy z pisarzy rosyjskich. Sam fotografuje się tylko w ciemnych okularach, czytelnicy ani krytycy nie wiedzą nawet, kiedy się urodził, co najwyżej podejrzewają, że w 1962 r. Pewne okazuje się wyłącznie to, że już dawno proputinowska młodzieżówka “Idący Razem” (z czasem zmieniła nazwę na “Nasi”, co nie jest żartem, chociaż jasną jej wizytówką) wciągnęła go na  listę wrogów ustroju i narodu rosyjskiego.

Z życia marionetek

W kultowej dla inteligentnych i sceptycznych wobec ustroju Rosjan z nowej klasy średniej powieści “Generation “P””, której tytuł nawiązuje do symbolizującej lepszy świat za czasów radzieckich licencyjnej Pepsi-Coli – Wiktor Pielewin nie pozostawia wątpliwości, że politycy znani z telewizyjnych ekranów pozostają wyłącznie sztuczną kreacją wyspecjalizowanej agencji, o czym w trakcie wizyty tam przekonuje się główny bohater: 

“Tatarski (..) przeniósł wzrok z mętnego od bąbelków alkoholu na ekran, gdzie rumiany, zaśmiewający się Jelcyn raz za razem szybko przecinał powietrze bezpalcą dłonią i zachłystując się, coś mówił (..).

– Dawniej na taki numer potrzebowaliśmy trzech dni. A teraz robimy w jedną noc. Dlatego możemy animować i więcej gestów, i mimiki.

– Ale co animujemy?

– A no właśnie jego – odparł Morkowin, wskazując na telewizor. – I wszystkich pozostałych też. Trójwymiar.

– Trójwymiar? 

– Naukowo to się nazywa model 3D. A chłopaki mówią na to “trójwysraj”” [8].  

Rzecz nie sprowadza się oczywiście do samej technologii. Służby specjalne okazują się niezbędne również w powieściowym świecie. Zresztą dla Pielewina, jak dla każdego Rosjanina, nie są abstrakcją, lecz konkretem. 

O ich roli dowiaduje się powieściowy Tatarski, gdy powątpiewa w prawdziwość tego, o czym się dowiedział. 

“- Przecież tylu ludzi codziennie ich ogląda.

– Gdzie?

– W telewizji (..). Ale przecież są ludzie, którzy się z nimi codziennie spotykają (..).

– Istnieje specjalna służba. Narodna Wola. Ponad stu ludzi, dawni kagiebiści. Wszyscy opłacani przez Azadowskiego. Ich praca polega na tym, że chodzą i opowiadają, że dopiero co widzieli naszych przywódców” [9].